วิกฤตการเมืองในยูเครนตั้งแต่ปี 2014 และการรุกรานยูเครนของรัสเซียในปัจจุบันที่เกิดขึ้น ได้ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจในภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิกด้วย โดยเฉพาะการรุกรานยูเครนของรัสเซียส่งผลทั้งการเมืองระหว่างประเทศ การชะลอตัวทางเศรษฐกิจ อัตราเงินเฟ้อที่เพิ่มขึ้น ขณะที่หลายประเทศพยายามฟื้นฟูเศรษฐกิจหลังวิกฤตโควิด-19 โดยเฉพาะประเทศไทยที่คาดหวังความสำเร็จในเวทีเอเปคก็พลอยได้รับผลกระทบไปด้วย

ประเทศไทยรับไม้ต่อการเป็นเจ้าภาพการจัดประชุมเอเปค 2022 ต่อจากนิวซีแลนด์  การเป็นเจ้าภาพการประชุมเอเปคเป็นความคาดหวังของรัฐบาลไทยในการส่งเสริมบทบาทที่โดดเด่นในเวทีเศรษฐกิจการเมืองระหว่างประเทศ ภายหลังจากการเป็นเจ้าภาพการประชุมเอเปคในปี 2003 ที่ประสบความสำเร็จอย่างสูงและการเป็นประธานอาเซียนในปี 2019 ท่ามกลางความขัดแย้งด้านความมั่นคงในภูมิภาคและความขัดแย้งจีน-สหรัฐอเมริกา แต่รัฐบาลไทยก็สามารถสรุปองค์ประกอบสำคัญของความตกลงหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจระดับภูมิภาค (Regional Comprehensive Economic Partnership: RCEP) และออกรายงานมุมมองอาเซียนต่ออินโด-แปซิฟิก (ASEAN Outlook on the IndoPacific: AOIP) ได้สำเร็จ (Tita Sanglee a, 2021)  นอกจากนี้ สถานการณ์ความขัดแย้งทางการเมืองภายในประเทศ (Nikkei Asia a, 2022; Nikkei Asia c, 2022) และผลกระทบจากการแพร่ระบาดของโควิด-19 ยังส่งผลต่อการคาดหวังในการสร้างผลสำเร็จจากเวทีเอเปคของรัฐบาลอีกด้วย

การรุกรานยูเครนของรัสเซียที่เริ่มขึ้นในวันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2022 ได้เปลี่ยนแปลงสถานการณ์ระหว่างประเทศไป   การสู้รบของทั้ง 2 ประเทศส่งผลกระทบต่อการส่งออกสินค้า โดยเฉพาะสินค้าประเภทธัญพืชและปุ๋ย ซึ่งทั้งรัสเซียและยูเครนเป็นผู้ส่งออกรายใหญ่ในตลาดโลก รวมทั้งราคาที่สูงขึ้นของสินค้าพลังงาน  การประชุมเอเปคที่กำลังจะเกิดขึ้นถูกจับตามอง เนื่องจากรัสเซียและฝ่ายต่อต้านรัสเซีย อย่างสหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่น แคนาดา ออสเตรเลียและนิวซีแลนด์ ต่างก็เป็นสมาชิกของเอเปค  แม้ว่านายธานี ทองภักดี ปลัดกระทรวงการต่างประเทศของไทยจะเชื่อว่า วิกฤตยูเครนจะไม่ส่งผลกระทบต่อการประชุมเอเปค (กรุงเทพธุรกิจ, 2565) แต่การประชุมรัฐมนตรีด้านการค้าเอเปค (Ministers Responsible for Trade Meeting: MRT) ระหว่างวันที่ 21-22 พฤษภาคม ที่ผ่านมา ก็แสดงให้เห็นว่าเวทีเอเปคไม่สามารถหลีกเลี่ยงปัญหาดังกล่าวได้  มีการวอล์คเอาท์ประท้วงรัสเซียของสหรัฐอเมริกาและชาติพันธมิตรเกิดขึ้น  แม้ว่าทั้ง 2 ฝ่ายจะออกแถลงการณ์และให้สัมภาษณ์ภายหลังการประชุมว่า ยังคงสนับสนุนเชิงบวกต่อเวทีเอเปคของไทย และรัสเซียพยายามแสดงท่าทีไม่นำประเด็นทางการเมืองมาเกี่ยวข้องกับเอเปค แต่สหรัฐอเมริกาและชาติพันธมิตรยังคงมีความเห็นว่าประเด็นเศรษฐกิจและปัญหายูเครนเป็นปัญหาสำหรับเวทีเอเปคด้วย (Prensa Latina, 2022; Office of United States Trade Representative, 2022)  เช่นเดียวกับท่าทีของผู้แทนทางการค้าของแคนาดาที่ว่า การประท้วงรัสเซียในเอเปคยังน่าจะดำเนินต่อไปด้วยในอนาคต (Bloomberg, 2022) 

อีกด้านหนึ่งในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อินโดนีเซียซึ่งเป็นเจ้าภาพการประชุม G-20 ในปีนี้ได้แสดงท่าทีและมีปฏิสัมพันธ์ต่อปัญหาวิกฤตยูเครนชัดเจนมากกว่าไทย โดยเฉพาะท่าทีของ โจโก วีโดโด (Joko Widodo) ผู้นำอินโดนีเซีย ที่พยายามหารือกับผู้นำทั้งยูเครนและรัสเซียเพื่อบรรเทาวิกฤตการณ์ด้านมนุษยธรรม (Reuters, 2022) จนอาจจะกล่าวได้ว่า อินโดนีเซียได้เปลี่ยนวิกฤตที่เกิดขึ้นให้เป็นโอกาสแสดงบทบาทในฐานะประธานการประชุม G-20 ได้อย่างเด่นชัด

ความคาดหวังผลสำเร็จของรัฐบาลไทยในฐานะเจ้าภาพเอเปค 2022 อาจจะต้องทบทวนเป้าหมายใหม่อีกครั้งท่ามกลางสภาพแวดล้อมระหว่างประเทศที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว  วิกฤตยูเครนไม่เพียงทำลายความฝันของรัฐบาลไทยที่จะอาศัยเวทีเอเปคสร้างผลงานสำคัญท่ามกลางวิกฤตการเมืองภายในประเทศ (Tita Sanglee b, 2022) เท่านั้น แต่วิกฤตยูเครนยังดึงเอเปค เวทีเศรษฐกิจที่ใหญ่ที่สุดของภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิก เข้าสู่ความขัดแย้งทางการเมืองและความมั่นคงตามไปด้วย

บทความชิ้นนี้เป็นส่วนหนึ่งของการเผยแพร่องค์ความรู้เกี่ยวกับเอเปค ศูนย์ศึกษาเอเปค สถาบันอาณาบริเวณศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์